Een nieuwe sluis
Stromend vanuit Frankrijk, ondervindt de Leie vanaf Kortrijk naar de Schelde bij Gent minder en minder verval, en vormde dus gedurende vele eeuwen het karakteristieke Vlaamse landschap met zijn dorpen en steden langs de beboste, meanderende oevers. De laatste twintig jaar is de rivier op veel plaatsen rechtgetrokken en uitgediept, om grotere binnenvaartschepen tot aan Rijsel te laten varen. In het kader van het plan om voor de grootste schepen de verbinding te maken van de Schelde naar het bekken van de Seine bij Parijs, is bij Harelbeke de sluis ingrijpend vergroot en vernieuwd.
De relatie tot de rivier herstellen
Samen met landschapsarchitect Bureau Bas Smets leverde architectenbureau ZJA het ontwerp voor de nieuwe situatie, waarin de noodzaak van de nieuwe sluis de aanleiding is voor een ingrijpende revitalisering van de relatie tussen Harelbeke en de Leie. Ook bij Harelbeke ligt namelijk een afgedamde arm van de Leie. Het water omsloot een klein, sleets eiland waar oude fabrieksgebouwen en watermolens staan. In Harelbeke, aan de overkant, was er asfalt om te parkeren tot aan de kade, die was afgezet met vangrails. Alle kades waren hoog en hard. De mensen leefden er met hun rug naar de rivier.
Door de Banmolensbrug en het ecologisch herstel van de geopende Leie-arm met groene oevers kan het Moleneiland ontwikkeld worden tot een groene omgeving om te wonen en recreëren. In het ontwerp van ZJA is voorzien dat het industrieel erfgoed wordt herontwikkeld met een publieke functie die bezoekers trekt. De oevers worden aan beide zijden comfortabele plekken om te verblijven door de aanleg van groen, terrassen en trappen.
Sierlijke bruggen
In het Masterplan voor het Moleneiland is een vlakke, comfortabele fietsverbinding in één rechte lijn van de nieuwe Molenwijk op de westoever, via het Moleneiland tot de stadskern van Harelbeke op de oostoever getekend. Hierbij zijn twee wandel- en fietsbruggen ontworpen. Over de Leie is het een lichtgekleurde, elegante brug, die als het nodig is open draait. Dat is een mooi gezicht, het lange brugdek dat gesteund door het deels verborgen contragewicht traag over het water beweegt; de uitgestoken arm van een danseres die een pirouette maakt. Over de Oude Leie-arm is het een kortere klapbrug. Op het Moleneiland is een parkachtige omgeving gepland, waar een wandelpad is over de vistrap, die vissen gelegenheid geeft zonder gevaar de sluis te passeren. Op de punt van het eiland is een getrapt terras dat uitzicht geeft op de activiteit bij de sluis, het vijzelgemaal en de omgeving. Volgens het masterplan kan er in de toekomst een jachthaven in het hart van het Moleneiland worden aangelegd.
De Hogebrug over de Leie is een zo laag en kort mogelijke boogbrug, die zich vloeiend verbreedt in het midden. Het staal is in zacht papyruswit geschilderd. Met zijn ruime wandelpaden, transparante hekken en de houten banken langs de beide zijden is het ook een verblijfsplek om bij goed weer te zitten en over het water uit te kijken. De onderzijde van de brug is met zorg en vriendelijk vormgegeven, en ’s avonds goed verlicht om de eronder passerende voetgangers en fietsers een veilig gevoel te geven.
Het gezicht naar de Leie
Ook de grotere nieuwe sluis en het ernaast gelegen vijzelgemaal maken in dit ontwerp deel uit van het rivierlandschap. Voor zover dat veilig is, is de ruimte rondom het complex toegankelijk voor voetgangers, om de beleving van de rivier en het schutten van de schepen dichterbij te brengen. Speciaal vormgegeven hekwerken zorgen voor de veiligheid. De nieuwe sluis is een enorme nautische verbetering die de binnenvaart een economische impuls zal geven, maar het was ook een aanleiding om Harelbeke en haar inwoners weer met het gezicht naar de Leie te laten leven en de oplevende natuur, de cultuurgeschiedenis van het Moleneiland en de schoonheid van het Vlaamse landschap te beleven. Wie leeft van de rivier moet haar ook bekijken, bewonderen, koesteren en die mogelijkheid biedt de nieuwe situatie bij Harelbeke volop.
Awards
Winnaar: Publieksprijs van de Publica Award 2020
Nominatie: Juryprijs van de Publica Award 2020
Architect: ZJA
Klant: De Vlaamse Waterweg
Opdrachtgever: THV Leieland (Jan De Nul, Herbosch-Kiere, Engie Fabricom en Aelterman bvba)
Aannemer: Herbosch –Kiere
Landschapsarchitect: Bureau Bas Smets
Technisch ontwerp: SBE
Jaar: 2020
Project: #666
Foto's: Kattoo Hillewaere
