Balgstuw, Opblaasbare waterkering Ramspol, Kampen

Een unieke waterkering

Kampen ligt aan de monding van de IJssel, die even ten noorden van de stad het IJsselmeer instroomt. Het is een gebied dat snel kampt met wateroverlast. De waterkering bij Ramspol houdt in noodgevallen het door de wind opgestuwde water uit het Ketelmeer tegen, zodat het niet het Zwarte Meer instroomt. Architectenbureau ZJA maakte het ontwerp voor de grootste opblaasbare waterkering ter wereld, een zogenaamde balgstuw.

Het leidende idee voor het ontwerp van ZJA was dat de benodigde gebouwen zich zouden voegen naar het landschap. Aan weerszijden van de waterkering staan de dienstgebouwen, die in hun schaal en vorm aansluiten bij de grasdijk. De gebouwen spiegelen elkaar en zijn allebei bekleed met vijf kegelvormige roestvrij stalen platen, die doen denken aan een gordeldier. Hoe dichter bij het water hoe verder ze uitsteken, wat het gebouw opent naar het water. Bij de overgang tussen gebouw en water zijn ellipsvormige betonnen elementen geplaatst die de balg beschermen als hij in gebruik is. De vorm drukt de beweging uit die plaatsvindt als de balgstuw in werking treedt.

Stormvloedkering

De associatie met een gepantserd dier dat zich stug verzet tegen dreigend gevaar klopt bij de balgstuw, die als het moet binnen een uur kan worden opgeblazen en dan een tien meter hoge dijk vormt. Bij het in werking stellen van de waterkering wordt slim gebruik gemaakt van de natuurkrachten die meespelen. De balg, gemaakt van 2 centimeter dikke versterkt rubber-doek ligt ingezakt en verankerd op de bodem, tot er een luchtbel in wordt gepompt. Die luchtbel wil naar de oppervlakte en trekt het hele gevaarte naar boven. Ondertussen wordt er via andere kleppen water toegelaten, waardoor de stormvloedkering robuuster wordt en de krachten van het water en de wind kan weerstaan. Omdat de IJssel vanuit het zuiden voortdurend water aanvoert is het belangrijk dat de stuw ook weer snel opengezet kan worden. In iets meer dan twee uur ligt de balg weer op de bodem. De stormvloedkering uit drie delen van ieder tachtig meter zal in de toekomst als gevolg van extremer weer meerdere keren per jaar moeten worden gesloten.

Een uitzichttoren

Om dit bijzondere bouwwerk goed te bekijken is de uitkijktoren Helix gebouwd. Twee wenteltrappen, die om elkaar draaien rond de buisvormige kolom geven toegang tot een overdekt platform dat vrij zicht naar alle kanten biedt. De twee lichte trappen, een voor stijgende en een voor dalende bezoekers, werken voor elkaar als dak om bij regen de trap droog te kunnen gebruiken.

Als de balg in gebruik is en storm en regen over het water razen is goed te zien hoe de ellipsvorm van de stuw en de vorm van de gebouwen op elkaar aansluiten. Wie in de zomer na zonsondergang de stuw passeert ziet het licht vanuit de transparante gevel over staal en water spelen, en de twee geheimzinnig glanzende ruimteschepen, die aan weerszijden van het water de wacht houden.

Award
Bekroond met de Agema prijs 2005 

Architect: ZJA
Opdrachtgever ZJA: HBW Gouda
Jaar: 2001

Project: #132