Het merendeel van de opgaves die architectenbureau ZJA onder handen neemt, hebben een publieke functie, zoals stadions, bruggen, stations en verkeerspleinen. Een enkele keer schrijft een private partij een prijsvraag uit waar ZJA belangstelling voor heeft, bijvoorbeeld wanneer die de kans biedt om de eigen visie en innovatieve ideeën verder te verkennen.
Dat was het geval bij de uitvraag naar ontwerpen voor een nieuw opleidingscentrum, een gebouw waar kennisoverdracht en training plaatsvindt.
Een ambitieus ontwerp
Het ontwerp voor het opleidingscentrum zou niet alleen als beeld, maar in alle opzichten ambitieus moeten zijn. ZJA ontwikkelde een ontwerp dat functioneel en duurzaam is, en uitnodigend en aangenaam om in te verblijven. Bovenal is het een blikvanger, die in verschijning, concept en detaillering de uitdrukking is van de geest van het bedrijf: die van een visionair uitvinder, een inventieve ontwikkelaar en een voortvarende ondernemer.
Hoe ontstond het ontwerp
Het programma van eisen dat omschreef welke functies, maten en oppervlakten het ontwerp moest hebben werd in wiskundige termen vertaald. Oftewel, er ontstond op basis van die parameters een model dat de ruimtelijke en functionele relaties beschrijft tussen de gewenste onderdelen van het ontwerp, in onderlinge samenhang en rekening houdend met verschillend gekozen bouwmaterialen. Dat is het parametrische model.
In het computational design werkt men met algoritmes die vervolgens alle denkbare architectonische verschijningsvormen genereren die zo’n pakket van eisen kan aannemen. Hoe kies je uit die enorme reeks mogelijkheden? ZJA definieerde een organiserend principe dat vooral koos voor een kolomvrije binnenruimte, flexibiliteit op korte en lange termijn en duurzaamheid. Dit heet het script waarmee de algoritmes aan het werk gaan. Het script geneerde een grote wolk aan varianten waaruit ZJA de beste koos. Denk aan de relatie tussen het DNA van het soort ‘paard’ en de grote verscheidenheid aan individuele paarden.
Het grote voordeel van zo’n ontwerpproces is dat overleg met opdrachtgevers of veranderende omstandigheden zich zonder veel extra werk vertalen in het vinden van optimale aanpassingen.
Licht en duurzaam
Zo veel mogelijk vrije ruimte onder zo min mogelijk materiaal, die vraag leidde tot de gerekte koepelstructuur opgebouwd uit elkaar kruisende balken. Deze constructie is alleen mogelijk dankzij de combinatie van die verbluffende en slimme vorm en de gekozen materialen. Het gedraaide raster uit houten balken is gevuld met luchtkussens van een doorzichtige EFTE-folie. Ze zijn even lichtdoorlatend als glas, maar dertig keer lichter. Ze isoleren even goed en hebben geen onderhoud nodig, de lage oppervlaktespanning maakt dat de regen ze schoon houdt. Regelbare tussenlagen in de kussens maken dat de delen van de schil die te lang te veel zon doorlaten kunnen worden gedempt, om hinder en oververhitting te voorkomen.
Onder de houten gridshell zijn de vloervelden in het middengebied als enige gedragen door kolommen. De hele staalconstructie is demontabel en kan van vorm en omvang veranderen, mocht een andere indeling in de toekomst gewenst zijn.
Duurzaam betekent in dit ontwerp niet alleen hoe er aan energiebesparing is gedacht, en hoe regenwater voor koeling gebruikt wordt, afvalwater gezuiverd en het omringende water tot een levendige biotoop wordt gemaakt. Het zit ook in de flexibele en demontabele constructie, de circulaire kwaliteiten van hout en de recyclebare EFTE-folie.
De gemeenplaats dat de meest efficiënte en functionele gebouwen altijd rechthoekige doos-vormen zijn is achterhaald. Dankzij de toepassing van nieuwe materialen, innovatieve constructieprincipes en de inzet van nieuwe ontwerp-software is het mogelijk om functioneel, licht en duurzaam te bouwen en tegelijkertijd een grote vormvrijheid en expressiviteit te behouden. Daarvan is het ontwerp voor het opleidingscentrum een sprekend voorbeeld.
Architect: ZJA
Prijsvraag: 2019
Project: #1178
