Maanlanding in de Arabische woestijn
Publicatie in Sportacomm, oktober 2015
Of het WK voetbal in Qatar doorgaat of niet, vraag blijft hoe je voetbalt en traint bij hoge temperaturen, nu voetbal in Afrika en Azië populairder wordt. Is er innovatie op dat gebied en waardoor laat die zich inspireren? Royal HaskoningDHV en architectenbureau ZJA ontwikkelden een nieuw type gebouw, de Shaded Dome, dat ze realiseren in samenwerking met Polyned. Een klimaatgecontroleerde, energiezuinige en ook nog eens mobiele accommodatie. In deze vierde aflevering van de rubriek State of the Art schrijft Dirk van Weelden opnieuw over een sportaccommodatie die een 'optimale, liefst uitzonderlijke oplossing' biedt.
De bal is rond, en in voetbal is alles mogelijk. Dat deze beroemde clichés nog waar zijn ook, werd bewezen toen de locatie bekend werd voor de eindronde van de wereldkampioenschappen in 2022. Qatar?! Hoe moest dat in hemelsnaam? Tijdens de warmste maand van het jaar, op één van de warmste plekken op aarde een massaal voetbal-evenement organiseren? Was het geen rampzalig plan om van over de hele wereld massa’s fans te laten komen naar de Arabische woestijn, waar vrijwel niemand ooit op het idee gekomen was tegen een voetbal te schoppen?
Aan de andere kant: er was geld genoeg in Qatar om alle benodigde voetbalstadions en hotels te bouwen en de toekomst van het voetbal als markt lag sowieso in het Oosten. Er was iets te zeggen voor een moedige stap het voetbal een impuls te geven buiten de klassieke en nieuwe voetballanden. Bovendien had niemand een idee wie de FIFA en de Qataarse sjeiks, die elkaar dit balletje hadden toegeworpen, kon tegenhouden.
Inmiddels weten we dat wel: de speurders van de Amerikaanse FBI en de Zwitserse politie. De toewijzing aan Qatar zou met omkoping en corruptie gepaard zijn gegaan. En al na een jaar stonden de kranten bol van de verhalen over slavenarbeid en hittedoden op de bouwplaatsen van de stadions in Qatar. De vraag is hoe het gaat aflopen.
Moonshots
Maar ongeacht of de eindrondes van de WK voetbal van 2022 nu wel of niet gespeeld worden in Qatar, voor een architect van sportfaciliteiten is de hele zaak razend interessant. Niet omdat hij per se een uitgesproken mening heeft over de vraag of het organiseren van de WK voetbal in Qatar een goed of slecht idee is. Wat het interessant maakt is de wereldwijde golf van belangstelling voor het oplossen van bouwtechnische problemen die als extreem moeilijk of zelfs onoplosbaar gelden. Neem de kwestie van de trainingsfaciliteiten. In het geval van de grote stadions die nodig zijn voor een WK, kan door het economische model waarin gewerkt wordt nog verdedigd worden dat immense, kostbare koelinstallaties de problemen grotendeels zullen oplossen.
Maar er zouden ook meer dan zestig trainingsfaciliteiten nodig zijn, voor de teams die deelnemen aan de eindronde. Die gebouwen worden niet zo makkelijk terugverdiend door recettes, tv-rechten en sponsorgelden en zullen dus een heel betaalbaar en tijdelijk karakter moeten hebben. Toch worden ze geacht ondanks de hitte wel de optimale omstandigheden voor veeleisende professionals te kunnen leveren. Het is tenslotte de absolute wereldtop van het voetbal die je moet accommoderen. Als je een gebouw kunt ontwerpen dat aan die schijnbaar onmogelijke combinatie van eisen voldoet, heb je een innovatie in handen die niet alleen bruikbaar is voor een WK in Qatar.
Wat er dan gebeurt is te vergelijken met de impuls voor de computerwetenschap, de chemie, de medische wetenschap en de vliegtuigindustrie die is uitgegaan van het destijds al even absurde plan om een stel mensen op de maan te laten wandelen. Het schijnbaar nutteloze of onhaalbare plan als de aanjager van talloze nuttige ontdekkingen. Het is ook het model dat achter de zogenaamde moonshots van Google zit, zoals het afschaffen van fysieke veroudering, het omspannen van de wereld met een gratis wifi-netwerk aan ballons in de stratosfeer, het produceren van zelfrijdende auto’s enzovoort.
Lees het volledige artikel: De Shaded Dome - Maanlanding in de Arabische woestijn (pdf)
Tekst: Dirk van Weelden in samenwerking met ZJA.