Almere, een groene stad
De Weerwaterbrug in Almere is ontworpen om een verbinding te leggen voor voetgangers en fietsers tussen het Lumière Park en het Floriade eiland, over een uitloper van het stadsmeer, het Weerwater. De komst van het internationale Tuinbouw Festival in 2022 is een richtpunt voor de hele stad. Het stadsbestuur heeft zichzelf ten doel gesteld in dat jaar energie-neutraal te zijn en een geheel circulaire afvalstroom (zero waste) te hebben. De jongste grote stad van Nederland heeft een ambitieuze toekomstvisie een groene stad te zijn. Naast de inpassing van veel groen betekent dat zoveel mogelijk lokaal het benodigde voedsel te verbouwen en te zorgen voor een duurzame energievoorziening. Het doel is de inwoners van Almere een hogere levenskwaliteit te bieden, en ze te stimuleren een gezondere en gelukkiger levensstijl te omarmen.
Het idee achter de brug
Het ontwerp dat architectenbureau ZJA maakte voor de Weerwaterbrug berust op drie uitgangspunten. Het eerste is dat de brug op een organische manier ingepast is in de omgeving en zich voegt naar de manier waarop planten, dieren en mensen gebruik maken van de brug. De landhoofden faciliteren de nestbouw van zwaluwen. Er zijn drijvende eilanden aan weerszijden van de brug gepland die watervogels en onderwaterleven extra plek geven. De slingerende en uitwaaierende vorm is ontworpen met het oog op de ervaring van de oversteek, die zicht op het park afwisselt met zicht over het water en op de skyline.
Het tweede uitgangspunt is dat de brug zelf gebouwd zou moeten worden met gebruikmaking van zoveel mogelijk hergebruikt materiaal. Daarbij hoort dat de bouw, de exploitatie en het onderhoud ernaar streven energie-neutraal te zijn. Circulair en duurzaam bouwen strookt met de ambities van Almere als groene stad.
Het derde uitgangspunt is dat de brug de groene ideeën waar hij het product van is helder en duidelijk toont. Als je eroverheen fietst, wandelt of rent zul je niet alleen de schoonheid van het park en het uitzicht over het meer ervaren, maar ook gevoel krijgen voor de denkbeelden van circulariteit, ecologische inpassing en energie-neutraal bouwen, die erin verwerkt zijn. De groene ambities van Almere zijn af te lezen aan deze brug. De Weerwaterbrug is een uitdagend voorbeeld van die toekomstige manier van bouwen. Hij brengt de gebruikers ze dichter bij de open ruimte, de natuur en de schoonheid van de omgeving brengt. En het is onmiddellijk te zien hoe de bouwwijze, de inpassing en de toevoegingen die planten en dieren kansen bieden ecologische winst opleveren.
Hoe zit de Weerwaterbrug in elkaar?
Slanke kolommen dragen het dek van de brug die in een sierlijke slingerende beweging de oevers verbindt. Tussen de houten ribben speelt het licht, waardoor het dek, dat op sommige plekken breder is om verblijfsplekken te scheppen, lijkt te zweven. Het oversteken van de brug bezorgt de gebruiker eerst de nabijheid van het park, vervolgens het waterleven, en dan het weidse uitzicht over het meer naar de skyline van een jonge, vitale stad in de verte. In alle opzichten levert de Weerwaterbrug een verbinding met wat Almere te bieden heeft.
De stalen kolommen bestaan uit hergebruikt staal, dat uit heel Nederland afkomstig is. De houten ribben en het dek bestaan voor driekwart ook uit hergebruikt Azobe hout, afkomstig van vervangen oeverbeschoeiingen en de bekleding van de landhoofden bevat hergebruikt basalt. De keus voor het niet of minimaal bewerken van de materialen maakt de motivatie voor circulair bouwen zichtbaar. Je kunt zien dat de pijlers, staalprofielen en het hout van ribben en dek eerder gebruikt zijn. De onzichtbare funderingen zijn ook voor100% hergebruikt. De brug heeft een veelvoudig verleden, biedt een baaierd aan verhaal.
Minimaal materiaalgebruik betekent ook aanpassingen aan de aanlandingen, zodat de brug iets korter wordt. Dit ontwerp hoeft geen afval op te leveren: alle onderdelen zijn zonder materiaal-verlies en zonder schade te demonteren.
De zijkanten van het dek zijn uitgerust met zonnecellen, die de energie leveren die ‘s avonds nodig is voor de summiere verlichting op de brug. En dat past in de stijl van de brug, waar functionaliteit, visuele beleving, circulariteit en ecologie samengaan.
Een nieuwe blik op constructief ontwerpen
De Weerwaterbrug is een poging om een nieuwe blik op het ontwerpen van bruggen en andere constructies te ontwikkelen. Met dit ontwerp wordt een proefondervindelijk onderzoek gedaan naar een methode van ontwerpen waarin evenwicht gevonden wordt tussen drie dimensies: die van functionaliteit (economische en technische factoren), esthetiek (visuele en culturele factoren) en die van duurzaamheid als wezenlijke architectonische factor, die in alle fases en onderdelen van het ontwerp meespeelt. Het is een kunst zo te leren ontwerpen en daarbij vanaf het allereerste begin rekening te houden met circulariteit, energiegebruik, relatie tot de levenskwaliteit van planten, dieren en mensen. Wie duurzaamheid niet uitsluitend een economische factor wil laten zijn, of modieuze franje, zal rekening moeten houden met een lastig omschakelingsproces. Er zijn nieuwe onzekere factoren: hoe de pijlers van een brug eruit komen te zien is afhankelijk van de beschikbaarheid en de prijs op de markt voor her te gebruiken staal. De levensduur van een houten dek vergeleken met een betonnen dek is misschien korter, maar kan wel een enorme winst in uitstoot-besparing opleveren. En dat leidt tot andere overwegingen bij het maken van technische en esthetische keuzes.
Al met al prikkelt dit tot het verkennen van nieuwe methoden van bouwen, het onderzoeken en testen van nieuwe materialen, het omdenken van de rangorde in onze prioriteiten. Hoe zich functionaliteit, esthetiek en duurzaamheid op dit fundamentele niveau tot elkaar kunnen verhouden is alleen proefondervindelijk te onderzoeken. ZJA laat met het ontwerp voor de Weerwaterbrug in Almere zien dat zulk onderzoek wat hun betreft een noodzakelijk onderdeel van de toekomst van de architectuur is.
Klant: De Gemeente Almere
Opdrachtgever: Heijmans
Houthandel: Wijma Kampen
Staal leverancier: Broeze
Aanbesteding: 2018
Project: #1117
