Oosterweelverbinding Rechteroever, Antwerpen

De Ring en de stad

Het grote werk aan de Antwerpse Ring heeft als doel om de ringweg te sluiten en zoveel mogelijk te overkappen, zodat de inpassing in de stad drastisch wordt verbeterd. Tunnels, bruggen, fietsbruggen, nieuwe onderdoorgangen en parkzones bovenop de overkluisde autoweg zorgen voor minder overlast en betere verbindingen. Architectenbureau ZJA, in opdracht van de Lantis, is verantwoordelijk voor het architectonisch ontwerp voor de Oosterweelverbinding op de rechteroever van de Schelde.

Dit deel van de Ring kenmerkt zich door een enorm hoge dichtheid van elkaar kruisende en zich splitsende verkeersstromen. Dat stelt niet alleen complexe technische eisen, het is daardoor ook moeilijker om de weggebruiker overzicht te geven en potentieel gevaarlijke verwarring te voorkomen. Dit in combinatie met de doelen die er vanuit leefbaarheid gesteld zijn, zoals betere verbindingen, minder overlast en meer groen, maakt dat de Oosterweelverbinding tot de meest ambitieuze onderdelen van de Ring behoort. Juist hier kan een goed architectonisch ontwerp rust, overzicht, helderheid en daarmee gebruikersgemak aanzienlijk vergroten. Zoals de beslissing om de Ring zoveel mogelijk in het landschap te verzinken in een U, waarbij het landschap vanaf de bovenste rand dominant is en de infrastructuur daaronder.

Alle middelen die de ring afschermen van de stad kunnen gebruikt worden als onderdeel voor het aanleggen of versterken van parkzones. Denk aan groene wanden, wallen en geluidsschermen. Lang en soms turbulent overleg tussen ambtenaren, deskundigen en bewoners heeft in verschillende stappen een vernieuwend en aantrekkelijk plan opgeleverd.

Landschapszone Luchtbal

Komend vanuit Nederland is het een bekend punt, het stelsel van op en afritten rond de aansluiting op de Ring bij de Groenendaallaan. Hier wordt de Ring overkapt om een parklandschap te laten ontstaan. Onder de grond splitst zich de Oosterweeltunnel onder het Albertkanaal af. Vloeiende lijnen, rustige en heldere vlakken en continue elementen moeten voor coherentie, overzicht en daarmee verhoogde veiligheid zorgen. De Groenendaallaan kruist de overkapte Ring door de parkzone, met middenin inritten om op de Ring te komen. Ook de brug is ontworpen om zo min mogelijk verticaal het landschap te verstoren.

De oostelijke Ringzone

In de oude situatie voel je je als automobilist op de Ring ter hoogte van het Sportpaleis een veldheer die het stadslandschap overziet. De nieuwe Ring wordt hier overkapt en verdwijnt ondergronds om de stad alle ruimte te geven. In het architectonisch ontwerp van de overkappingen, bruggen en de wanden wordt gebruikt gemaakt van afgeronde hoeken, doorgaande lijnen, vloeiende aansluitingen van randen en wanden om zoveel mogelijk rust en continuïteit aan de waarneming van de weggebruiker te geven.

Na een stuk open Ring volgt het afrittencomplex Schijnpoort. Hier is geen afscherming van de stad, maar juist de veelvoudige aansluiting op de stad het thema. Een slanke en sober vormgegeven brug is de ruggengraat van een op- en af-rittencomplex. De brug van de Verbindingsweg lijkt in de wanden van de U-bak van de Ring te liggen. De donkere betonnen wand die de automobilist langs de hele Ring begeleidt is het heldere en doorgaande element in de complexe verkeerssituatie.

Na een stuk open Ring volgt de derde overkapping op dit deel van de Ring. Hier sluit een weg vanuit het oosten aan op de Ring. Net als bij het Sportpaleis ligt de nadruk hier op afscherming en het scheppen van een parkzone. Vanaf de Ring gezien is de entree een ruime opening met smalle en lichte lijnen, omzoomd door groen.

De Oosterweelknoop

Het deel van de Ring aan de west-kant, staat ook wel bekend als de Oosterweelknoop. Hier wordt de Ring drastisch vernieuwd en uitgebreid. Het is een verkeersknooppunt tussen de kanaaltunnels ten oosten en de nieuw te graven Scheldetunnel ten westen. Bovendien bevinden zich hier de afslagen naar de Antwerpse haven naar het noorden toe. De nieuwe Scheldetunnel brengt de Ring naar de Linkeroever.

Bijzonder is dat de Ring aan de oostkant van het knooppunt zich al splitst in twee stromen voordat die onder het Albertkanaal doorgaan. Dat betekent dat de tunnels gestapeld op elkaar het kanaal kruisen. Zo blijft er een groene zone over langs de oever van het kanaal waar een meertje, de monumentale kerk van het voormalige dorp Oosterweel en de overblijfselen van Fort Noordkasteel liggen.

Voordat de auto’s de Scheldetunnel kunnen inrijden is de Ring weer een tijdje open, zij het verzonken in een groenstrook.

De vernieuwing van de Ring van Antwerpen is een infrastructureel werk van een grote omvang en van groot belang, omdat de ringweg zolang symbool stond voor een ongunstige en rampzalige verhouding tussen stedelijk leven enerzijds en de eisen van verkeer, industrie en handel anderzijds. In dit nieuwe plan wordt er alles aangedaan een efficiënte en realistische synthese te vinden tussen al die belangen voor het toekomstplan van de stad. Vanuit die geest heeft ZJA gewerkt aan dit onderdeel van de nieuwe Ring van Antwerpen.

Architect: ZJA
Klant: Lantis (Leefbaar Antwerpen door Innovatie en Samenwerken), een overheidsorgaan samen met Sweco Belgium en Witteveen+Bos.

Opdrachtgever ZJA: RoTS (combinatie Witteveen+Bos en Sweco Belgium)
Jaar: 2012 - heden

Project: #707

Foto's: Fietsbrug IJzerlaan: BESIX. Pompstation Groot-Schijn: Kattoo Hillewaere