Infrastructuur verbetering met oog op ecologische waarden

Weguitbreiding A1/A6 Diemen – Almere Havendreef

Als architect was ZJA betrokken bij een van de grootste infrastructurele projecten in Nederland, het zogenaamde SAA project (Schiphol-Amsterdam-Almere). Dit gaat om het oostelijk deel ervan, dat de verbinding Amsterdam-Almere bij de aansluiting A1-A6 uitbreidt en verbetert. Het geheel omvat het verleggen van de A1, een brug over het Amsterdam Rijnkanaal, een aquaduct onder de Vecht, een spoorbrug over de A1, een tweede Hollandse brug naar Almere en een groot aantal nieuwe viaducten, onderdoorgangen en geluidsschermen.

Bekijk hier het project

De automobilist die in dit gebied rijdt, wordt geconfronteerd met een overvloed aan af- en invoegstroken, kruispunten, bruggen en onderdoorgangen. In combinatie met de vele rijstroken en de intensiteit van het verkeer is dit een behoorlijke aanslag op de zintuigen. De belangrijkste ontwerpbeslissing is dan ook het kiezen voor ingetogen en uniforme vormen, met eenvoudige en terugkerende elementen. Hoe meer kans je ogen krijgen om in de verte af te dwalen en het afwisselende landschap te ervaren, hoe beter.

– Reinald Top, architect-partner bij ZJA

Het grote werk

In de ontwerpen toont zich de centrale waarde van ZJA’s ontwerpfilosofie: de zorg voor het optimaliseren van de combinatie van gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde van de kostbare ruimte. Er werd uitgegaan van een basisconcept dat drie landschappen onderscheidde: het nieuwe land, het oude land en het veenweidegebied rond de Vecht ertussen. Leidend was het streven om vanaf de snelweg de beleving van het landschap te optimaliseren. Daarom is de architectuur van de snelweg en de knooppunten sober en waar mogelijk ingepast in het landschap zelf. Hier en daar vraagt een blikvanger om aandacht, als visuele attractie en oriëntatiepunt. Voorop staat het scheppen van rust en overzicht, doorzicht en veiligheid.

Inpassing van beton- en staalkolossen

Dit project behelst kunstwerken van uitzonderlijke omvang, zoals het breedste aquaduct van Europa en de spoorbrug met de grootste overspanning van Nederland. Ook is het slopen en verleggen van een van de breedste autosnelwegen van het land een unicum. Met welke ontwerp-logica pas je zulke enorme ingrepen en toevoegingen in het landschap in?

Een sprekend voorbeeld daarvan is te zien aan het aquaduct in de rivier de Vecht bij Muiden. Het ontwerp berust op de gedachte dat de rivier met zijn dijken, oeverlanden en lokale wegen een geheel is en dat de A1 bij het kruisen van de rivier dat landschap intact laat. Dat verklaart de enorme breedte van het aquaduct (65 meter) en de heel geleidelijke inpassing van de snelweg er onderdoor over een lengte van 620 meter. De lage geluidsschermen aan weerszijden wijken naar achter, zodat vanaf de A1 het landschap zichtbaar blijft. Alles wat dat beeld verstoort is weggewerkt en ingepast, zoals kabelgoten, matrixborden, camerasystemen. Je kunt de zeilschepen zien passeren door het groen.

Ook bij de nieuwe brug over het Amsterdam Rijnkanaal en de tweede Hollandse brug werken technische innovaties en scherpe ontwerp-keuzes samen om de grote kunstwerken zo slank mogelijk en een vanzelfsprekend onderdeel van het landschap te maken. Meerdere en dunnere, lagere brugdekken leveren zicht op het water op. Exact op de juiste afstand geplaatste verticale spijlen in de hekwerken verdwijnen bij een passage van 100 kilometer per uur door het stroboscopische effect. Kleuren, ruime lichtinval en als accentuering aangebrachte  verlichting zorgen ervoor dat de beleving van de weggebruiker bij tunnels en bruggen zo comfortabel mogelijk aansluit op het omringende landschap. Alle viaducten zijn herkenbaar als leden van eenzelfde familie van ontwerpen.

In de nieuwe brug over het Amsterdam-Rijnkanaal en de tweede Hollandbrug worden technische innovaties en slimme ontwerpkeuzes opnieuw gecombineerd om deze grote werken zo slank mogelijk en een natuurlijk onderdeel van het landschap te maken. Meerdere dunnere, lagere brugdekken zorgen voor zicht op het water. Verticale spijlen in de balustrades die op de juiste afstand van elkaar zijn geplaatst, verdwijnen bij passage met 100 kilometer per uur door het stroboscopische effect. Kleuren, veel daglicht en ter accentuering aangebrachte verlichting zorgen ervoor dat de beleving van de weggebruiker bij tunnels en bruggen zo prettig mogelijk aansluit bij het omringende landschap. Alle viaducten zijn herkenbaar als leden van dezelfde ontwerpfamilie.

De grote stalen spoorbrug

Bij het ontwerpen van de schuin over de A1 kruisende stalen spoorbrug bij Muiderberg (De Zandhazenbrug) ging het erom de ervaring van de automobilist zo geruststellend mogelijk te maken. Dankzij hoogwaardige staal is de boogbrug met zijn enorme oversteek vrij slank. De zijvlakken van de boog zijn schuin, de bogen raken elkaar net niet, wat licht vrij spel geeft. Samen met de gekozen kleur die is afgestemd op de gemiddeld lichtgrijze hemel in Nederland verzachten de indruk van het op hoge snelheid naderen van dit enorme gevaarte. Tegen de achtergrond van bomen valt het donkere dek waarover de trein rijdt vrijwel weg. Wat overblijft is een moment van visuele verwondering als je eronder doorrijdt, zonder dat het je een onveilig gevoel geeft. Ook de zorgvuldige afstemming van de afstand tussen de spoorportalen en de afstand tussen de diagonalen in de brug draagt daaraan bij.

De kleur van de bogen komt overeen met de vaak lichtgrijze lucht van Nederland. Tegen de achtergrond van de bomen lijkt het donkere brugdek te vervagen.

Bekijk hier het project

 

Awards: De Zandhazenbrug, spoorbrug, Muiderberg Nationale Staalprijs 2018.

Architect: ZJA
Klant: Rijkswaterstaat

Opdrachtgever: SAAone (VolkerWessels, Boskalis, HOCHTIEF, DIF)
Landscape architect: OKRA Landschapsarchitecten
Jaar: 2017

Project: #686

Foto's: Rijkswaterstaat, Dutch Road Movies, ZJA

Gerelateerd

Project

Weguitbreiding A1/A6 Diemen - Almere Havendreef

Tussen Amsterdam en Almere

Het lijkt een rare vraag: kun je de infrastructuur van de noordelijke Randstad, tussen Diemen en Almere ingrijpend verbeteren, en…

Lees meer
Project

Parallelstructuur A12

Pal naast het Gouwe aquaduct over de A12 bij Gouda is een van de grootste basculebruggen van Nederland gebouwd met een overspanning van 25…

Lees meer
Project

Verbreding A27/A1

Passen en meten

Weinig mensen weten dat er zoiets bestaat, maar de snelweg A27 (van Breda naar Almere) heeft een door Rijkswaterstaat omschreven route

Lees meer
Project

Oosterweelverbinding Linkeroever, Antwerpen

De Ring van Antwerpen

Lees meer