Verbetering van de infrastructuur
Aan de zuidkant van Gent scheidt de Ringvaart de stad en haar bedrijventerreinen van de gemeente Zwijnaarde. Daar ligt ook een groot verkeersknooppunt waar respectievelijk de Ringweg R4 en de snelwegen Brussel-Oostende en Antwerpen-Kortrijk elkaar kruisen. Om de infrastructuur van de stad en de regio te versterken, als onderdeel van het ambitieuze Vlaamse Pegasus-plan, werd besloten de tramlijnen 21 en 22 te verlengen en over de Ringvaart en E40 heen tot in Zwijnaarde te brengen. Daarvoor waren twee dubbelspoor trambruggen nodig. Eentje over de Ringvaart en, in het verlengde daarvan, eentje over de snelweg E40. Beide trambruggen zijn voorzien van een baan voor fietsers, een zogenaamd fietsbalkon, om een extra fietsverbinding tussen Gent en Zwijnaarde tot stand te brengen. Architectenbureau ZJA maakte in opdracht van Sweco Belgium het ontwerp van dit project dat eind 2015 werd opgeleverd.
Twee verschillende bruggen
Het landschap waar deze trambruggen moesten komen heeft duidelijk twee gezichten. Er is het infrastructurele landschap tussen de woonkern Zwijnaarde en de Ringvaart, waar groenstroken tussen de drukke ringweg en het grote verkeersknooppunt van snelwegen het aanzicht bepalen. En dan is er de Ringvaart, die wordt overgestoken precies tussen een Gentse woonwijk en een bedrijventerrein. Dat landschap is weidser en duidelijk gestructureerd door oevers en de waterweg die de middenberm van de R4 vormt. De gebogen lijnen die horen bij de waterweg zijn dominant. Over de Ringvaart rond de stad is een reeks bijzondere bruggen gebouwd, waartussen deze brug niet mocht misstaan. Dit leidde tot de keuze voor een zuidelijke brug over de snelwegen, die sober en neutraal, bijna onopgemerkt zijn taak vervult, zij aan zij en dicht tegen een brug voor het autoverkeer. Het is een constructie van betonnen landhoofden met een opengewerkte zwart stalen balustrade. Dan volgt de brug over de Ringvaart, de blikvanger, die zich losmaakt van het autoverkeer en de nuttige functie een visuele meerwaarde in het landschap verleent.
Vakwerk in driehoeken
Het ontwerp van ZJA voor de trambrug over de Ringvaart heeft als inzet een karakteristieke bijdrage te leveren aan de reeks van verschillende bruggen die als kralen aan een halsketting rond de stad liggen. Deze trambrug is de enige vakwerk-brug in die reeks en is geheel opgebouwd uit gelijkbenige driehoeken. Ook de pijlers die het dek dragen aan weerszijden van de vaart hebben drie armen en een driehoekige doorsnede. Het beeld is dat van een slanke en hedendaagse variant op de klassieke stalen spoorbrug. Het spoor is verzonken in het witte stalen dek.
Een verschil met het ouderwetse beeld van de rechte vakwerkbrug is er wel. De brug over de Ringvaart maakt zich los van de nabijgelegen verkeersbrug en steekt in een flauwe gebogen lijn het water over. Het vakwerk heeft daardoor opvallende schuine lijnen. Die kromming levert voor een fietser of een waarnemer in de tram ook een intrigerend visueel spel op, veroorzaakt door het verspringende ritme van de dwarsbalken ten opzichte van elkaar. Ook vanaf de verkeersbrug en de lager gelegen R4 en Ringvaart is het beeld van een passerende tram over die gekromde vakwerk brug een aantrekkelijk schouwspel. Dit effect wordt nog versterkt door de kleurstelling: het dek en de binnenzijde van de stalen balken zijn wit, de buitenkant van de brug is zwart. Dit geeft nog eens extra dieptewerking aan de aanblik van de brug, die al dynamisch werkt door de verspringende driehoeken waaruit het vakwerk is opgebouwd.
Architect: ZJA
Klant: Vlaamse Vervoers Maatschappij De Lijn
Opdrachtgever: Sweco Belgium
Jaar: 2016
Project: #533
Foto's: Erwin Tecqmenne - Fototec